شهر باستانی بیشاپور

شهر باستانی بیشاپور یکی از مقاصد گردشگری مهم در ایران است و در استان فارس و در نزدیکی شهر کازرون قرار دارد. این شهر باستانی در دوره ساسانیان (بین سال‌های ۲۲۲ تا ۶۵۳ میلادی) بنا شده است و در طول تاریخ، تحت حملات مختلف قرار گرفته است. این شهر باستانی دارای بناهای تاریخی و باستانی بسیاری است که توجه گردشگران و محققان را به خود جلب کرده‌اند.

بیشاپور دارای یکی از بزرگ‌ترین معابد جهان باستانی می‌باشد، که به نام آناهیتا شهرت دارد. این معبد در دوره ساسانیان بنا شده و در زمان پادشاهی هخامنشیان، باستانی‌ترین معابد جهان بوده است. همچنین در بیشاپور، بناهای دیگری نیز وجود دارد که می‌توان به بنای قلعه‌ای که به نام کاخ والرین شناخته می‌شود، اشاره کرد. این بنا در دوره ساسانیان برای مراسم‌های مذهبی و سیاسی به‌کار رفته است و امروزه به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری بیشاپور شناخته می‌شود.

بیشاپور در طول تاریخ، تحت حملات مختلفی قرار گرفته است. این شهر در دوره اسلامی، جزء ایران بود و تحت حملات مختلف عربان و ترکان قرار گرفت. همچنین، در دوره هخامنشیان، این شهر مرکزی برای تجارت و صنعت بوده و در دوره ساسانیان نیز به‌عنوان مرکز تجاری شناخته می‌شد. در حال حاضر، بیشاپور به‌عنوان یکی از میراث‌های تاریخی و فرهنگی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد و هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند. با مجله گردشگری سیسه همراه باشید.

شهر باستانی بيشاپور کجاست؟

شهر باستانی بیشاپور در فاصله ۲۳ کیلومتری شمال‌غربی شهر کازرون واقع شده است. این شهر باستانی تاریخی به وسعت حدود ۲۰۰ هکتار متراکم شده است و در کنار دره چوگان قرار گرفته است. بیشاپور از جاذبه‌های دیدنی کازرون به شمار می‌رود و با برخی از بازدیدکنندگان که به دنبال تاریخ و فرهنگ منطقه هستند بسیار محبوب است.

تاریخچه شهر باستانی بيشاپور

این شهر در سال ۲۶۶ میلادی به دستور شاپور اول، پادشاه ساسانی، ساخته شد. در دوران آغازین، بیشاپور به عنوان مرکز ایالت مهم اردشیرخوره شناخته شد و با توجه به موقعیت جغرافیایی آن در مسیر جاده ارتباطی بین شوش و تخت جمشید، به عنوان مرکز مدیریت، تجارت و فرهنگ امپراتوری ساسانی شناخته می‌شد.

معماری بیشاپور از معماری اهالی سوریه قدیم که با نام “آپاسای” شناخته می‌شد، الهام گرفته شده بود. این شهر با بهره‌گیری از پدیده‌های طبیعی و عوارض جغرافیایی، به‌طور هوشمندانه و برنامه‌ریزی‌شده در محل و موقعیتی استقرار یافته بود که در برابر حملات بیگانگان محافظت ایجاد می‌کرد.

اما با تضعیف حکومت ساسانیان و شورش‌های متعدد، بیشاپور آبادانی خود را از دست داد و پس از حمله اعراب به ایران، دچار ویرانی‌های فراوان شد. همچنین بیماری‌های فراگیر در آن زمان، باعث ترک ساکنان این شهر شد.

پس از این زمان، بیشاپور تا قرن هفتم و هشتم میلادی به حیات خود ادامه داد، اما با گذر زمان رو به زوال گذاشت و متروکه شد. در قرن بیستم، باستان‌شناسان بیشاپور را کشف کردند و تحقیقاتی درباره این شهر باستانی صورت گرفت. این تحقیقات، بینش‌های ارزشمندی درباره شهرسازی، معماری و تاریخ امپراتوری ساسانی ارائه کردند.

از آنجایی که بیشاپور با داشتن مجموعه کاخ‌های بزرگی که با کنده‌کاری‌های پیچیده و نقش برجسته‌هایی بی‌نظیر تزئین شده‌اند، شاهکارهای معماری و هنری ساسانی دارای اهمیت فراوانی است، به عنوان یکی از شهرهای باستانی مهم ایران شناخته می‌شود و جاذبه‌ای برای گردشگرانی است که به دنبال بازدید از معماری و تاریخ این منطقه هستند.

همچنین، بررسی تاریخچه بیشاپور، می‌تواند به درک بهتر از فرهنگ و تمدن ایران در دوران ساسانی کمک کند. بیشاپور امروزه یکی از مقاصد مهم گردشگری در ایران است و باستان‌شناسان و علاقمندان به تاریخ و فرهنگ ایران را به خود جذب می‌کند.

[ دیگر جاذبه‌های دیدنی استان فارس: باغ عفیف آباد ]

آثار موجود در بیشاپور

شهر باستانی بیشاپور دارای آثار بسیاری است که توجه گردشگران و محققان را به خود جلب کرده‌اند. این آثار شامل معبد آناهیتا، جایگاه نذورات، تالار تشریفات، ایوان موزاییک و کاخ والرین می‌باشد.

معبد آناهیتا یکی از بزرگ‌ترین معابد جهان باستانی است که در دوره ساسانیان بنا شده است. این معبد باستانی در بخش جنوبی شهر بیشاپور قرار دارد و برای تجلیل از آناهیتا، خدای عشق و جنسیت در دوران ساسانیان بنا شده است. معبد آناهیتا دارای سه بخش مجزا است که در هر بخش، تصاویری از خدایان مختلفی به‌نمایش گذاشته شده است. این معبد باستانی، بیشترین جاذبه‌ی گردشگری بیشاپور محسوب می‌شود.

جایگاه نذورات یا قربانگاه نیز در شهر باستانی بیشاپور قرار دارد. این بنا در دوره ساسانیان برای مراسم‌های مذهبی به‌کار رفته و در آن زمان، به‌عنوان مرکزی برای انجام مراسمات مذهبی در شهر بیشاپور شناخته می‌شد.

تالار تشریفات یا سالن بزرگ بیشاپور نیز یکی دیگر از آثار مهم این شهر باستانی است. این تالار در قسمت شمالی معبد آناهیتا قرار دارد و در دوره ساسانیان برای برگزاری مراسمات مختلف به‌کار رفته است.

ایوان موزاییک در شهر باستانی بیشاپور یک بنا باستانی دیگر است که در دوره ساسانیان بنا شده است. این بنا شامل دو ایوان مجاور با موزاییک‌های هنری است که به‌عنوان یکی از آثار هنری برجسته در بیشاپور شناخته می‌شود.

کاخ والرین نیز یکی دیگر از آثار باستانی بیشاپور است که در دوره ساسانیان برای مراسمات مذهبی و سیاسی به‌کار رفته است. این بنا شامل برج‌ها و ساختمان‌های مختلفی است که با حفظ اصالت و بهره‌گیری از مواد ساختمانی محلی ساخته شده است.

کاخ والرین، یکی از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی بیشاپور است که برای بازدید توریست‌ها و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران بسیار جذاب استبنابراین، مجموعهٔ آثار موجود در شهر باستانی بیشاپور، شامل آثار دینی، فرهنگی و هنری است که هریک از آن‌ها از نظر تاریخی و هنری بسیار ارزشمند هستند. این آثار، نشان دهندهٔ تمدن و فرهنگ باستانی ایران در دورهٔ ساسانیان و همچنین ارتباط این تمدن با دیگر تمدن‌های قدیمی جهان می‌باشند. به همین دلیل، شهر باستانی بیشاپور به‌عنوان یکی از مقاصد گردشگری مهم ایران شناخته می‌شود و هر ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند.

– معبد آناهیتا

معبد آناهیتا یکی از مهمترین معابد برای نیایش و ستایش آب در آیین زرتشت و در بین آریایی‌ها بود. این معبد در شهر بیشاپور در استان خوزستان ایران قرار دارد و توسط شاهان ساسانی در قرن سوم میلادی ساخته شد.

بنای معبد آناهیتا از سطح زمین‌های اطراف در حدود ۶ متر پایین‌تر ساخته شده و فقط هشت متر از ۱۴ متر ارتفاع آن از سطح طبیعی اطراف نمایان است؛ چنان‌که بقیه سطوح به‌علت سردابه‌ای بودن در عمق زمین قرار دارد. در صحن داخلی بنا آبگیر کم‌عمقی با گنجایش ۶۰ مترمکعب آب ساخته شده است و اطراف آن سکویی به وجود آمده است که نیایشگران می‌توانستند هنگام اجرای مراسم مذهبی، روی آن گرد آیند.

مجرای خروجی آب چاهی است که چهار متر عمق دارد و برای احداث آن محوطه‌ای را به طول و عرض ۱۸۰ سانتی‌متر خاک‌برداری کرده‌اند که با چهار قطعه سنگ ۹۰×۹۰ سانتی‌متر از نوع سنگ‌های کف پوش معبد پوشیده می‌شده است؛ به‌طوری که هم‌آهنگی و روپوش چاه با کف آبگیر به‌طور یکنواخت رعایت می‌شده و مجرای خروجی آب کاملا از نظر پنهان بوده است.

نحوه ورود و خروج آب در این معبد تابع نظم و ترتیبی خاص بود تا حتی‌المقدور آب معبد پاک و تازه باشد و به همان اندازه که آب از سه طرف وارد می‌شود، از مجرای سه‌گانه به‌تدریج و غیر محسوس به زمین فرو رود. دقت و رعایت چنین امری برای گردش آب، اهمیت و احترام خاص مذهبی و توجه به نیای فرشته آب را در آن زمان کاملا نشان می‌دهد.

بنای معبد آناهیتا بیشاپور نه‌تنها از نظر معماری بی‌نظیر و فوق‌العاده محسوب می‌شود، بلکه از لحاظ رعایت دستگاه‌های تنظیم و تقسیم‌کننده و کنترل جریان آب نیز نظیر نداشته است و شاید فقط بتاین معبد، بیش از هر چیز، نشان دهنده اهمیت آب در زندگی و فرهنگ آریایی‌ها بود. آن‌ها با توجه به اینکه زمین‌های شور و خشکی که در آن زمان در ایران وجود داشت، آب را بسیار ارزشمند می‌دانستند و به همین دلیل، برای نیایش و ستایش آب، معابدی مثل معبد آناهیتا را ساخته و آب را به‌عنوان یک مقدس برای خود قرار دادند.

به‌طور کلی، آریایی‌ها از آب به‌عنوان یک نعمت الهی و منبع حیاتی استفاده می‌کردند و آن را برای رشد محصولات کشاورزی، آبیاری زمین و همچنین برای پاکیزگی و بهداشت شخصی و عمومی به کار می‌بردند. بنابراین، آب در فرهنگ آریایی‌ها تأکید بسیاری داشت و هنوز هم در فرهنگ و زندگی مردم ایران جایگاه خاصی دارد.

– تالار تشریفات

تالار تشریفات بیشاپور یکی از آثار معماری بی‌نظیر شهر باستانی بیشاپور است که در مجموعه کاخ پیروزی واقع شده است. این تالار در زمان پادشاهان ساسانی برای برگزاری گردهمایی‌ها، پذیرایی‌ها و مراسم‌های رسمی به‌کار می‌رفت.

تالار تشریفات با مساحت ۷۸۱ متر مربع و ۶۴ طاقچه‌ی زینت‌دار، به‌صورت چهار ایوان متقابل و متقارن ساخته شده است. در بالای تالار یک گنبد شلجمی شکل با ارتفاع ۲۵ متر وجود دارد. صحن مرکزی تالار به‌صورت مربع شکل است و با طرح‌های چلیپا و موتیف‌های گچ‌بری زینت‌دار شده است.

هدف اصلی از ساخت تالار تشریفات در شهر باستانی بیشاپور، ایجاد فضایی باشکوه برای برگزاری رویدادها و تعاملات مهم بین فرمانروایان ساسانی و رعایا بود. در این تالار پادشاهان، مهمانان خارجی را ملاقات می‌کردند و با مشاوران خود مشورت می‌کردند. همچنین، وظایف رسمی دیگر نظیر برگزاری مراسم‌های رسمی و مذهبی نیز در این تالار انجام می‌شد.

با توجه به معماری زیبا و تاریخی تالار تشریفات بیشاپور، امروزه این تالار به‌عنوان یک جاذبه گردشگری مهم در استان خوزستان شناخته شده است و بسیاری از گردشگران هنگام بازدید از شهر باستانی بیشاپور، این تالار را نیز به‌عنوان یکی از مکان‌های دیدنی شهر باستانی بیشاپور انتخاب می‌کنند.

– جایگاه نذورات بیشاپور

جایگاه نذورات بیشاپور یکی از مکان‌های مهم در شهر باستانی بیشاپور بود. این جایگاه در تقاطع دو خیابان اصلی شهر واقع شده بود و دو ستون بلند با ارتفاع حدود ۹ متر داشت که منقش به کتیبه‌های ارزشمندی بودند که همان سند ساخت شهر بیشاپور را شامل می‌شدند. همچنین، گفته می‌شود که مجسمه شاپور اول نیز در این جایگاه قرار داشته است.

در شهر باستانی بیشاپور، جایگاه نذورات به‌عنوان مکانی مقدس برای ارائه هدایای الهی و قربانی‌های مذهبی بود. در این مکان‌ها بیشتر هدایایی که به پادشاه تقدیم می‌شد، نگهداری می‌شدند. همچنین، آتشکده سرمشهد و معبد آناهیتا نیز جزء مکان‌های مهم شهر باستانی بیشاپور بودند که برای مراسم ارائه هدایای الهی به‌کار می‌رفتند. پدر سنت زرتشتی، آتش به عنوان نمادی مقدس، نقش مرکزی در مراسم‌های قربانی حضور داشت.

با توجه به اینکه بیشاپور در دوره ساسانی برای مذهب زرتشتی بسیار مهم بود، احتمالاً جایگاه نذورات نیز برای مراسم‌های مذهبی و ارائه هدایای الهی استفاده می‌شد. امروزه، بازدید از این جایگاه به‌عنوان یکی از مکان‌های دیدنی شهر باستانی بیشاپور شناخته شده است و بسیاری از گردشگران هنگام بازدید از شهر باستانی بیشاپور، این جایگاه را نیز به‌عنوان یکی از مکان‌های دیدنی شهر باستانی بیشاپور انتخاب می‌کنند.

– کاخ والرین

کاخ والرین یکی از بناهای باستانی شهر باستانی بیشاپور است که به معبد آناهیتا شباهت دارد و در فاصله حدود ۱۵۰ متری شمال آتشکده بزرگ بیشاپور قرار دارد. این بنا از سنگ‌های برجسته و تراش‌خورده‌ای ساخته شده است که هر کدام از آن‌ها داستان دلاوری‌ها و شجاعت‌های پادشاهان ساسانی را روایت می‌کنند.

در دیواره‌های کاخ والرین، بست‌های فلزی نیز دیده می‌شود که شاید برای تقویت و مقاومت بیشتر این بنا به‌کار رفته باشند. با این حال، این بنا در طول تاریخ آسیب‌های فراوانی دیده است و بخش‌های مختلف آن در گذشته به غارت رفته‌اند. امروزه، بسیاری از این بخش‌ها در موزه‌های مختلف جهان به نمایش در آمده‌اند.

از آنجایی که کاخ والرین برای مردم باستانی بیشاپور یکی از بناهای مهم شهر بود، احتمالاً برای مراسم‌های مذهبی و سیاسی به‌کار می‌رفت. با توجه به شباهت این بنا با معبد آناهیتا، ممکن است که نیز به نمایش گذاشتن و تجلیل از دین زرتشتی و خدای آناهیتا به‌کار رفته باشد. به هر حال، کاخ والرین امروزه به‌عنوان یکی از مکان‌های دیدنی و تاریخی شهر باستانی بیشاپور شناخته شده است که بسیاری از گردشگران هنگام بازدید از این شهر باستانی، این بنا را نیز به‌عنوان یکی از مکان‌های دیدنی شهر باستانی بیشاپور برای بازدید انتخاب می‌کنند.

علت نابودی شهر بیشاپور

علت نابودی شهر بیشاپور هنوز به‌طور قطعی مشخص نیست، اما برخی روایات تاریخی حمله اعراب را به عنوان علت نابودی این شهر مسکونی عنوان کرده‌اند. در دهه ۶۰ میلادی، برخی آثار تاریخی شهر در مورد نابودی آن به‌شدت آسیب دیده بودند و بعضی بخش‌های این شهر به‌طور کامل خراب شده بودند.

همچنین، شیوع طاعون نیز ممکن است عاملی دیگر در نابودی شهر بیشاپور بوده باشد. به‌طور کلی، می‌توان گفت که فرایند نابودی شهر بیشاپور در طول زمان به‌صورت پیوسته در حال رخ داده است و به دلیل عوامل مختلفی از جمله ناپایداری‌های طبیعی و انسانی (از جمله ورود جاده‌سازی به نزدیکی شهر)، بسیاری از آثار این شهر باستانی تحت تاثیر قرار گرفته‌اند و به‌طور طبیعی نابود شده‌اند. البته، بسیاری از این آثار هنوز هم باقی مانده‌اند و به‌عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری مهم در ایران شناخته می‌شوند.

[ دیگر جاذبه‌های دیدنی ایران: تنگه کافرین ]