هگمتانه ؛ شاهکاری ماندگار از تمدن همدان

هگمتانه، شاهکاری بزرگ و ماندگار از تمدن ایران باستان، با بیش از ۳۰۰۰ سال قدمت، به عنوان یکی از گنجینه‌های ارزشمند تاریخ و فرهنگ ایران، در تاریخ ۲۴ شهریور سال ۱۳۱۰ با شماره ۲۸ به ثبت ملی رسیده است. این مجموعه باشکوه، تحفه‌ای از هنر و معماری ایرانی، در دوران مادها به عنوان پایتخت انتخاب شد و سپس به عنوان پایتخت تابستانی هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان، نامگذاری شد.

اشیای زرین و سیمین از دوران هخامنشی، الواح زرین منسوب به آریارمنه و ارشام، و جام‌های زرین و سیمین از جمله ریتون مشهور طلایی، در این بازارچه باستانی کشف شده‌اند. همچنین، وجود جاذبه‌های دیگری مانند موزه هگمتانه و مجموعه کلیساها، هگمتانه را به یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری همدان تبدیل کرده است. پس با مجله گردشگری سیسه همراه باشید و این شاهکار فرهنگی را در سفری به دنبال تاریخ و هنر ایران بیابید.

» هگمتانه کجاست؟

Cultural Heritage and Tourism Base of Hegmataneh

? در وسط بافت تاریخی شهر همدان، محوطه‌ای باستانی به نام هگمتانه در خیابان اکباتان، به شکلی بیضی‌شکل و پشته‌ای قرار دارد. این محوطه از سه جهت توسط مسیر رودخانه نظر بیک، بلوار هگمتانه و ۲۴ متری سرگذر، و از جهت غربی به بازار شهر و از جهت شمالی به بلوار الوند محدود می‌شود. هگمتانه، یکی از جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی شهر همدان است که هر ساله گردشگران زیادی را به سوی خود جذب می‌کند.

? آدرس: استان همدان، شهر همدان، انتهای خیابان اکباتان، میدان اکباتان، پایگاه ملی میراث فرهنگی و گردشگری هگمتانه

تپه هگمتانه، شهر باستانی پابرجا در قلب همدان

? شهر تاریخی هگمتانه به دلیل قرار گرفتن در وسعتی پهناور، با نام تپه هگمتانه شناخته می‌شود. این تپه که با ارتفاع وسیعی روبروست، از بزرگترین تپه‌های باستانی ایران به شمار می‌رود و به مساحتی بالغ بر ۳۰ هکتار دست یافته است. با در نظر گرفتن بخش‌هایی که در گذشته به تپه باستانی تعلق داشته‌اند، مساحت آن به ۳۵ هکتار نیز می‌رسد. حدود ۱۰ هکتار از شهر باستانی هگمتانه در اختیار اشخاص خصوصی بوده است، اما خوشبختانه در سال‌های ۱۳۴۷ و ۱۳۴۸ هجری شمسی، این بخش‌ها خریداری و به‌هگمتانه الحاق شده‌اند.

? شهر باستانی هگمتانه، با معماری و نقشه‌ای بسیار منظم، شبکه آبرسانی عظیم، معابری از سنگ‌فرش و آجرهای مربعی، حصاری طولانی و … یک شاهکار از هنر و معماری ایران باستان است. بازدید از این شهر باستانی، برای علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ این منطقه، ارزش بسیاری دارد. هگمتانه، نخستین پایتخت ایران بود و همراه با آتن در یونان، رم در ایتالیا و شوش در خوزستان، از معدود شهرهای باستانی جهان است که هنوز هم به شکل پابرجا باقی مانده است.

[ گنجنامه همدان ]

» تاریخچه هگمتانه از دوران مادهای باستان تا دوره اشکانی

? هگمتانه، یکی از شهرهای باستانی و مهم ایران است که از دوران مادهای باستان شروع به شکوفایی کرد. بر اساس روایت هرودت، مورخ یونانی، هگمتانه اولین پایتخت ایران زمین و مرکز حکومت مادها بود که در دوران حکومت دیواپرتاس، پسر فردوسی، به این شهر اهمیت بسیاری داده شد.

? در دوران هخامنشیان، هگمتانه به عنوان پایتخت تابستانی انتخاب شد و به سرعت شهری بسیار بزرگ و پرآب و هوا شد. در این دوره، امپراتوری هخامنشی با احداث طرح آبرسانی بزرگی، به شهر نیاز آبی را فراهم کرد و زندگی در آن را آسان‌تر کرد. به دلیل قرار گرفتن در مسیر اصلی جاده کرخه، این شهر به عنوان یکی از مراکز اقتصادی و تجاری ایران بود.

? در دوره اشکانیان، شهر هگمتانه به دلیل قرار گرفتن در مسیر اصلی جاده‌های تجاری، همچنان به عنوان یکی از مراکز اقتصادی و تجاری ایران شناخته می‌شد. در این دوره، شاهان اشکانی با بهره‌گیری از این شهر به عنوان قلعه‌ای قدرتمند، توانستند بر این منطقه حکومت کنند و توسعه دهند. همچنین، در این دوره، هگمتانه به عنوان مرکزی برای آموزش و تحصیلات مطرح بود و بسیاری از محققان و دانشمندان برجسته در این شهر تحصیل کردند.

? در نهایت، با پایان دوره اشکانی، شهر هگمتانه به مرور زمان به دلیل تحولات سیاسی و اجتماعی کاهش یافت و در دوره‌های بعدی با ورود قوم‌های مختلف به این منطقه، تاریخی نوین خود را آغاز کرد. اما هنوز هم، باستان‌شناسان و گردشگران این شهر باستانی را به خاطر معماری و تاریخ بسیار ارزشمند آن، بازدید می‌کنند.

[ با آثار باستانی ایران بیشتر آشنا شوید: ارگ تبریز ]

» نام‌های مختلف شهر باستانی هگمتانه

✅ نام‌های مختلف شهر باستانی هگمتانه و تأثیرات فرهنگی و تاریخی بر آن یکی از نکات جالب و جذاب درباره این شهر باستانی است که به این شهر در طول تاریخ داده شده است. در سنگ‌نوشته‌ای از بیستون که به دوران داریوش اول متعلق است، نام شهر به زبان فارسی باستان به عنوان “همگمتان”، به زبان ایلامی به عنوان “آک-م-د-ن” و به زبان اکدی به عنوان “آ-گ-م-ت-ن” ذکر شده است.

✅ همچنین، در زبان‌های دیگر نیز برای شهر همدان نام‌های مختلفی وجود دارد، مانند اکباتانا، اگباتانا در زبان یونانی، اکباتانا، اکباتانیس پارتیوروم در زبان لاتین، آحمت در زبان آرامی، آحمتن، همتن، اکبتن در زبان ارمنی و همدان در زبان فارسی میانه.

✅ مفسران بر این عقیده‌اند که این واژه به‌معنای محل گردآمدن است که از کلمه‌ی “هنگمت” می‌آید. با توجه به‌معنای آن، احتمال گردهمایی گروهی مردم در این منطقه، حتی قبل از تشکیل سلسله ماد، بسیار بالاست. این نام‌های مختلف و متنوع، نشان دهنده تأثیرات فرهنگی و تاریخی مختلفی بر این شهر باستانی است و بیانگر اهمیت و جایگاه ویژه آن در طول تاریخ می‌باشد.

» بهترین زمان‌های بازدید از هگمتانه در شهر همدان

✅ اگر به دنبال بهترین زمان برای بازدید از تپه هگمتانه در شهر همدان هستید، بهترین زمان برای سفر به این شهر در اواخر بهار و تابستان است. در این فصل‌ها هوا بهتر و گرمتر است و بیشترین تعداد گردشگران در این موسم به شهر می‌آیند.

اما در اوایل بهار، هوا هنوز کمی سرد است و به همین دلیل تعداد گردشگران کمتر است. اگر به دنبال آرامش و انس باطنی هستید، این فصل می‌تواند بهترین زمان برای بازدید از تپه هگمتانه باشد.

✅ از طرفی، در فصل پاییز و زمستان، بارش برف و باران و هوای سرد، بازدید از جاهای دیدنی همدان را سخت می‌کند. بنابراین، اگر می‌خواهید از باستان‌های این شهر بازدید کنید، بهتر است در فصل‌های گرمتر به آن سفر کنید.

✅ در هر صورت، بازدید از شهر باستانی همدان و تپه هگمتانه، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی است که هر زمان و فصلی به خودش مخصوصیت دارد.

[ با آثار باستانی ایران بیشتر آشنا شوید: باغ عفیف آباد شیراز ]

» معماری هگمتانه: از قلعه‌های تودرتو تا شبکه آبرسانی

✅ معماری هگمتانه، شامل انواعی از سازه‌های باستانی است که از دوره‌های مختلف تاریخی برجسته شده‌اند. قلعه‌هایی در تودرتو، ساختمان‌های مذهبی، واحدهای مسکونی و شبکه آبرسانی، بخشی از معماری این شهر باستانی هستند.

☑️ قلعه‌های هگمتانه، از جمله سازه‌های برجسته در این شهر هستند که به دلیل موقعیت جغرافیایی شهر در برابر حملات دشمن، ساخته شده‌اند. قلعه‌ها به صورت دایره‌ای یا مربعی ساخته شده‌اند و دارای دیوارهای ضخیمی هستند که در مقابل حملات دشمن مقاومت می‌کنند.

☑️ واحدهای مسکونی هگمتانه نیز به شکلی خاص برجسته شده‌اند. این واحدها اغلب به صورت یک طبقه و با استفاده از سنگ و آجر ساخته شده‌اند و دارای طبقات زیرین بوده‌اند که به عنوان انبار و انبارهای غذایی مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

☑️ شبکه آبرسانی هگمتانه نیز از دیگر سازه‌های برجسته در این شهر باستانی است. این شبکه شامل مجموعه‌ای از سدها، آبشکن‌ها و مسیرهای آبی است که به منظور تأمین آب برای مصارف کشاورزی و شرب در شهر ساخته شده‌اند.

در کل، معماری هگمتانه به عنوان یک میراث فرهنگی و تاریخی بسیار ارزشمند است و نشان‌دهنده توانایی و هنرمندی معماران و سازندگان باستانی این منطقه است.

✅ قلعه‌های تودرتو به عنوان یک معماری متصل و برجسته با طراحی و ساخت قوی، جذابیت بسیاری برای بازدیدکنندگان دارند. همچنین واحدهای مسکونی و شبکه آبرسانی نشانگر توانایی بسیار بالای این فرهنگ در برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های مهم بوده‌اند.